مدیریت فناوری و نوآوری چیست ؟

فناوری و نوآوری 

فناوری شامل کلیه روش ها، فرآیندها، سیستم ها و مهارت هایی است که جهت تبدیل منابع به محصولات به کار گرفته می شوند.

به هرگونه تغییر و تحول در فناوری (ترک روش های قدیمی و سنتی انجام امور) ”نوآوری“ گفته می شود.

از جمله مهم ترین انواع نوآوری، می توان به ”نوآوری در محصول“ و ”نوآوری در فرآیند“ اشاره کرد.

نوآوری در فرآیند عبارت است از ایجاد تحولات موثر در روش های تولید بروندادها و محصولات.

نوآوری در محصول نیز دربرگیرنده تغییرات و تحولاتِ ایجاد شونده در خودِ بروندادها (اعم از محصولات و خدمات) است.

چرخه عمر فناوری

فناوری ها دارای عمر محدودی هستند. مطالعات تاریخی نشان می دهد که می توان چرخه عمر فناوری ها را در چهار مرحله ” طفولیت”، “رشد”، “بلوغ” و ” زوال” توصیف کرد.

همچنان که در شکل زیر دیده می شود، فرآیند توسعه و افول فناوری ها فرآیندی شبیه به حرف S خمیده را به وجود می آورد. به همین علت نمودار چرخه عمر فناوری به چرخه S شکل نیز مشهور است.

چرخه عمر فناوری 

چهار مرحله عمر فناوری

• مرحله طفولیت:

در مرحله اول یا مرحله طفولیت، ایده فناوری نو معرفی می شود. معمولا در این مرحله تعدادی مقاله منتشر می شود که از یک امکان جدید برای رفع یک نیاز بر اساس پشتوانه تجربی یا علمی سخن می گویند.

این امکان فنی می تواند پس از انجام آزمایش ها و ساخت نمونه به ساخت یک محصول جدید منتهی شود.

به تدریج، در اواخر دوره طفولیت، نمونه هایی از این محصول ساخته می شود و امکان ساخت محصول از لحاظ عملی اثبات می شود.

در این مرحله ممکن است چند شرکت به طور همزمان به مرحله ساخت نمونه برسند و نتایج کارهای خود را ارائه دهند.

• مرحله رشد:

با گذر از مرحله طفولیت، فناوری به مرحله رشد وارد می شود. در این مرحله، همزمان با ادامه فعالیت های تحقیق و تو سعه در مورد ساخت محصولات با کیفیت های بهتر، برخی از شرکت ها به تولید محصول در مقیاس کوچک و نه انبوه می پردازند.

از اواسط این دوره، نمونه های ابتدایی محصول وارد بازار می شوند. در این دوره هر شرکتی که محصول جدیدی را با به کارگیری فناوری نو تولید می کند، وارد بازار می شوند.

در این دوره هر شرکتی که محصول جدیدی را با به کارگیری فناوری نو تولید می کند، آن را ثبت می کند

به گواهی ثبت اختراع “پتنت” گفته می شود. با ثبت اختراع توسط یک شرکت، شرکت های دیگر برای استفاده از ایده ثبت شده باید با شرکت ثبت کننده وارد مذاکره شوند.

اگر مشخص شود که محصول جدید کاربردی و مفید است و بازاری برای آن شکل بگیرد، به مرور نسخه های بهتری از آن ساخته می شود و محصول جای خود را در بازار باز می کند. در نتیجه، بین شرکت های مختلف رقابت برای ساخت بهتر و بی شتر محصول شکل می گیرد و به این ترتیب، مرحله رشد فناوری ادامه پیدا می کند. در اواخر دوره رشد، محصول کاملا در بازار شناخته شده است و شرکت های مختلفی آن را تولید می کنند.

• مرحله بلوغ:

در مرحله سوم یا مرحله بلوغ، تحقیق و توسعه نقش کمتری در بهبود کیفیت محصول دارد، ایده فنی تولید محصول تغییر زیادی نمی کند و تغییرات بیشتر در زمینه ظاهر محصول یا امکانات جانبی آن خواهند بود.

در این مرحله به علت فروش بالای محصول سود فراوانی نصیب شرکت هایی می شود که در دوره رشد جای خود را در بازارِ محصول مستحکم کرده باشند.

• مرحله زوال:

مرحله چهارم و پایانی مرحله زوال فناوری است. در این مرحله با معرفی شدن یک فناوری جدید که در مرحله طفولیت یا رشد قرار دارد و می تواند نیاز موجود را به شکل بهتر یا ارزان تری رفع کند، فناوری قبلی به تدریج از رونق می افتد و مردم به سمت خرید محصولات جدیدتر می روند.

در این موقعیت، شرکت ها سعی می کنند روی فناوری جدید سرمایه گذاری کنند تا بازار سال های آینده را از دست ندهند.

شرکت هایی که توانایی تحقیق و توسعه مناسبی داشته باشند، سعی می کنند امکانات و ظرفیت های مربوط به فناوری قبلی را از طریق نوسازی به فناوری جدید وارد کنند و اگر امکان چنین ارتقایی وجود نداشته باشد، فناوری را به شرکت ها و کشورهای ضعیف تر واگذار می کنند. معمولا بسیاری از شرکت ها در کشورهای پیشرفته در این مرحله فناوری را به شرکت های کشورهای در حال توسعه می فروشند، بدین علت که فناوری در حال زوالی که در کشورهای پیشرفته در حال کهنه شدن است، در کشورهای در حال توسعه برای چند سال دیگر فروش خواهد داشت.

برای نمونه، در اوایل دهه 90 میلادی مشخص شد که فناوری ساخت نوار کاست و نوار ویدیویی با رشد فناوری حافظه های دیجیتال در مرحله زوال قرار مي گیرد. در همین سال ها، شرکت های ایرانی سرمایه گذاری زیادی برای خرید فناوری ساخت نوارهای کاست و ویدیویی انجام دادند، اما این محصولات تنها کمتر از یک دهه بازار مناسبی در ایران داشتند.

توزیع نوآوری های فناورانه

افرادی که فناوری های نوین را برمی گزینند به ترتیب در پنج گروه ذیل تقسیم بندی می شوند:

• نوآوران: این دسته از افراد معمولاً ماجراجو هستند، به طوری که برخی افراد آنان را خود رای و یک دنده و یا حتی افراطی تلقی می کنند.
• پذیرندگان پیشرو (زود هنگام): موفقیتِ فناوری های نوین برای این افراد بسیار حائز اهمیت است. زیرا اغلب دارای رهبرانی نوگرا و ایده پرداز هستند.
• اکثریت پیشرو (زود هنگام): این دسته از برگزیدگان بررسی بیشتری روی مسائل می کنند و تصمیم گیری شان مبنی بر به کارگیری فناوری های نوین، نیازمند زمان بیشتری است.
• اکثریت پسرو (دیر هنگام): این گروه نسبت به تحولات فناورانه بدبین می باشند و رویکردشان به نوآوری, با احتیاط فراوانی همراه است و غالباً در اثر افزایش نیازهای اقتصادی یا فشارهای اجتماعی، فناوری های جدید را می پذیرند.
• عقب مانده ها: این گروه نیز اغلب به خاطر انزوا و دیدگاه های محافظه کارانه خود، بسیار بدبینانه نسبت به نوآوری و تحول می نگرند.

نوآوری فناورانه در یک محیط رقابتی

تصمیم گیری ها راجع به فناوری و نوآوری بسیار استراتژیک هستند و باید به روشی کاملا سیستماتیک با آنان روبرو گردید.

• الف. پیشتازان فناوری:
  پیشتاز بودن در فناوری, مستلزم تحمل هزینه ها و مخاطرات بسیاری است، به همین خاطر الزاماً بهترین رویکرد برای یک سازمان محسوب نمی شود.
  *مزایای پیشتاز بودن درفناوری چیزی که نوآوران و پیشتازان در فناوری را به خود جلب می نماید، امکان کسب سود بسیار بالا و مزایای ناشی از ”نفرِ اول بودن“ است.
  در صورتی که این پیشتاز بودن در فناوری، کارایی سازمان را نسبت به دیگر رقیبانش بالاتر ببرد، سبب ایجاد یک برتری و مزیت هزینه ای خواهد شد.
• ب. دنباله روان فناوری:
  * نه هیچ یک از سازمان ها به طور مساوی مستعد پیشتاز بودن در فناوری هستند و نه اینکه سوددهی پیشتاز بودن برای همه آنان یکسان است.
  * از پیرو بودن در فناوری می توان برای حمایت از استراتژی های کم هزینه گی و تمایز خود بهره برد.
  * زمان پذیرفتن فناوری وابسته به نیازهای استراتژیک سازمان و مهارت های فناورانه موجود در سازمان (هم پایه منافع بالقوه فناوری جدید) است.

ارزیابی نیازهای فناوری

ارزیابی نیازهای فناوری یک سازمان شامل برآورد فناوری های موجود و ارزیابی روندهای محیطی موثر در صنعت است.

* برآورد فناوری های موجود ممیزی فناوری امكان می دهد تا فناوری های کلیدی را که سازمان بدان ها وابسته و متكی است مشخص شوند.
مهمترین بعد یک فناوری نوین، ارزش رقابتی آن است.
یکی از فنون سنجش ارزش رقابتی، دسته بندی فناوری در یکی از گروه های ذیل است:
فناوری های نوظهور، فناوری های درحال تکامل (پیشرونده)، فناوری های کلیدی و فناوری های بنیادین.

ارزیابی روندهای فناورانه محیطی درست همانند تمامی انواع برنامه ریزی ها، تصمیمات مرتبط با فناوری نیز باید بین توانمندی های درونی سازمان (نقاط ضعف و قوت) و فرصت ها و تهدیدهای خارجی توازن برقرار کند.

1. ترازیابی: در طی این فرآیند، تجربیات، دانش و فناوری های سازمان با دیگر شرکت ها مقایسه می شود.
   لازم به ذکر است که در صنایع مختلف ترازیابی فناوری های یک سازمان با دیگر رقیبان، متفاوت است.
2. رصد جهانی: این فرآیند بر هرآنچه در حوزه امور سازمان ممکن و قابل انجام است و آنچه که در حال توسعه است، متمرکز می گردد. در این فعالیت کوشش می شود تا از طریق رصد و پایش جهان فناوری های نوین و نوظهور در یک صنعت کشف و شناسایی گردد.

نحوه تصمیم گیری در مورد نوآوری های فناوری

بایستی تصمیم گیری درباره نوآوری های فناورانه  بین بسیاری از عوامل مرتبط، توازن برقرار کند.

موثرترین رویکرد به فناوری نه تنها به توانایی فناوری در حمایت و برآوردن نیازهای استراتژیک سازمان وابسته است، بلکه به توانمندی ها و قابلیت های سازمان در به کارگیری موفقیت آمیز فناوری نیز بستگی دارد.

نمونه هایی برای نحوه تصمیم گیری در نوآوری و فناوری

* میزان پذیرش بازار (مورد انتظار) نخستین مساله ای که باید در تدوین یک استراتژی در باب نوآوری های فناورانه به آن پرداخت، پتانسیل بازار است.

* هنگام برآورد میزان تقاضای بازار، مجریان باید دو چیز را مشخص نمایند اول اینکه باید در کوتاه مدت، کاربردی که نشانگر ارزش و اهمیت فناوری نوین باشد، ارائه شود.

باید مجموعه ای از کاربردها در طولانی مدت وجود داشته باشد که نشان دهند فناوری نوین وسیله ای قطعی برای رفع آن دسته از نیازهای بازار است.

• * امکان سنجی فناورانه: ممکن است برخی از موانع فنی, باعث سد راه یا ایجاد وقفه در پیشرفت گردند.
• * توجیه اقتصادی: این مورد نیز ارتباط بسیار نزدیکی با امکان سنجی فناورانه دارد.
  مجریان باید این مساله را نیز در نظر بگیرند که آیا پروژه دربردارنده محرک مالی (بازده محتملِ) خوبی هست یا خیر.
• * توسعه شایستگی های آینده: سازمان ها موظفند استراتژی های خود را براساس شایستگی های محوری شان تدوین نمایند.
  این مساله درباره استراتژی های فناورانه و نوآورانه نیز صادق است.
• * تناسب سازمانی: آخرین مواردی که باید هنگام تصمیم گیری در رابطه با نوآوری های فناورانه به آنها پرداخت، عبارتند از:
  فرهنگ سازمان، علایق مدیران و انتظارات ذی نفعان و سهامداران.
  معمولاً سازمان های سردمدار فناوری استراتژی های فناوری مبنی بر ”رقابتِ تهاجمی“ و ”اولین بودن“ را برمی گزینند. در بسیاری موارد نیز، مجریانی كه دغدغه هزینه ها را دارند بیشتر ترجیح می دهند وارد کار نشوند تا اینکه در شرایط شکست قرار گیرند.

مقالات مرتبط:

نمونه هایی از نوآوری ها‌ی دنیای فناوری

تصویرسازی کامپیوتر

نحوه دستیابی به فناوری های نوین

در بسیاری از صنایع، عمده ترین منابع فناوری نوین، سازمان هایی هستند كه از فناوری موردنظر استفاده می کنند.

اساساً چگونگی اکتساب فناوری نوین، تصمیم گیری بین خرید یا ساخت فناوری است.

* توسعه داخلی: پیشرفت در فناوری نوین یک شرکت امکان ایجاد و حفظ امتیاز انحصاریت فناوری را برای شرکت مقدور می سازد.

* خرید: تقریباً اغلب فناوری ها را می توان در محصولات و فرآیندهایی که به سادگی و آزادانه قابل خرید می باشند، یافت.

* قرارداد توسعه: در صورتی که فناوری موردنظر موجود نباشد و یا شرکت منابع یا زمان کافی جهت توسعه آن را در اختیار نداشته باشد، می تواند با انعقاد قراردادی (به کمک منابع خارجی) به توسعه فناوری موردنظر بپردازد.

* دریافت امتیاز: فناوری هایی را که نمی توان به سادگی در غالب یک محصول (یا جزیی از یک محصول) خریداری نمود، می توان با پرداخت هزینه ای تحت امتیاز (لیسانس شرکت سازنده) بدست آورد.

* دادوستد فناوری: یکی دیگر از روش های دستیابی به فناوری نوین دادوستد یا تبادل فناوری می باشد.

* همكاری های تحقیقاتی و سرمایه گذاری مخاطره پذیر مشترک: همکاری های در راستای توسعه فناوری های نوین تشکیل می گردند.

* دستیابی به مالک فناوری: در صورتی که شرکتی فاقد فناوری موردنظر باشد و در عین حال مایل به کسب مالکیت آن فناوری باشد، می تواند شرکت صاحب فناوری را خریداری نماید.

فناوری و سِمُت های مدیریتی

معمولاً در سازمان های بزرگ مسائل حوزه فناوری جزء مسئولیت های معاونان تحقیق و توسعه است.

اخیراً شرکت های زیادی سِمُت جدیدی با عنوان ”مدیر ارشد فناوری“ را ایجاد کرده اند.

دامنه مسئولیت های مدیر ارشد فناوری بسیار فراگیر و منسجم و در سطح کلان شرکت است.

 نقش کلیدی افراد در دستیابی و توسعه فناوری های نوین

1. نوآور تکنیکی (فنی): فناوری نوینی را توسعه می دهد و یا مهارت های کلیدی موردنیاز برای نصب یا به کارگیری فناوری را دارد.

2. قهرمان تولیدگر محصول: فردی است که غالباً موقعیت یا شان خویش را به خطر می اندازد تا ایده در سازمان ارتقا یابد، به علاوه می کوشد حمایت های سازمان را برای آن جذب نموده و طرح مورد پذیرش واقع شود.

3. قهرمان ارشد اجرایی: حمایت نهایی و کامل از پروژه توسط مدیر ارشد سازمان که شرایط اختیارات و منابع مالی موردنیاز برای حمایت از پروژه و قهرمان تولیدگر محصول را دارد محقق خواهد شد.
برای نوآوری این سازماندهی نیازمند ایجاد توازن و تعادلی بین شکوفایی انرژی و توانمندی های خلاقانه افراد و کنترل نتایج در راستای برآوردن نیازمندی های بازار طبق یک برنامه زمان بندی است.

* شکوفایی خلاقیت: باید فرهنگ سازمانی مشوق نوآوری باشد.

* حذف دیوانسالاری (بوروکراسی): دیوانسالاری دشمن نوآوری است.
همانقدر که دیوانسالاری می تواند باعث حفظ نظم و افزایش كارایی شود، می تواند کاملا در مقابل نوآوری نیز قرار گیرد.

* پیاده سازی پروژه های توسعه: یکی از ابزارهای قوی برای مدیریت فناوری و نوآوری ها در سازمان، پروژه های توسعه است.
پروژه توسعه یک فعالیت متمرکز سازمانی است که به منظور خلق محصول یا فرآیند نوین از طریق پیشرفت های حاصل از فناوری است.

معمولاً پروژه های توسعه در یکی از چهار گروه زیر قرار می گیرند:

1. تحقیقاتی یا پیشرفته: به منظور خلق علوم جدید در جهت استفاده در یک پروژه خاص تعریف می شوند.
2. جهشی: برای خلق اولین نسل یک محصول یا فرآیند طراحی می شوند.
3. ساختاری: ساختار یا معماری شالوده ای پروژه هایی را بنا می نهند که مجموعه چندین پروژه را در دل خود خواهند داشت.
4. جزئی: دامنه فعالیت محدودتری دارند و در راستای ایجاد بهبود و پیشرفت تدریجی در یک محصول یا فرآیند موجود تعریف می شوند.

فناوری، طراحی مشاغل و منابع انسانی

انتخاب یک فناوری نوین غالباً ما را ملزم به ایجاد تغییراتی در نحوه طراحی مشاغل می نماید.

معمولاً هدف از چنین روش باز طراحی و باز تعریف مشاغل اینست که افراد به گونه ای با الزامات و نیازهای فناوری هماهنگ شوند که عملکرد فناوری را بیشینه نمایند.

ولی اغلب چنین کارهایی در بیشینه کردن بهره وری کل با موفقیت همراه نمی شوند زیرا بخش انسانی معادله را از نظر دور می دارند.

رویکرد سیستم های اجتماعی-فنی در بازطراحی امور و مشاغل (به طور خاص) به گونه ای به بازطراحی وظایف می پردازد که كارایی اجتماعی (انسانی) و فنی کار را باهم بهینه سازد.

 

پلتفرم نوآوری باز کوشا از علاقه مندان دعوت می کند تا در مسابقات ایده پردازی در حوزه های نوآوری و فناوری بازدید و شرکت نمایند.