دوراهی علم و فناوری و الگوبرداری از طبیعت

به گزارش روابط عمومی هسته پژوهشی کوشا و به نقل از ایسنا/خراسان رضوی دانشمندان و متخصصان زیادی کوشیده‌اند تا به کمک علم و فناوری شرایط بهتری برای آسایش و آرامش انسان‌ها فراهم سازند و عده دیگر هم در این راستا، چشم‌های خود را بر روی واقعیات جهان بسته و سعی کرده‌اند که راه انسان‌ها را به سوی پیشرفت ببندند.

وقتی انتخاب بر سر دو راهی باشد، سرنوشت معنای خود را از دست می‌دهد. از میان دو راهی‌های پیش رو مانند هستی و نیستی، عقل و عشق، ماده و معنا، مسجد و میخانه، رنگ و بی‌رنگی، دارو و دارونما، درون و برون و خلاصه خیلی دور و خیلی نزدیک می‌پردازیم. محققان در پژوهشی با عنوان «دوراهی‌های علم و فناوری و الگوبرداری از طبیعت» آورده‌اند، از آنجایی که بسیاری از گذشتگان اعم از حکیمان، شاعران، فیلسوفان نمونه‌هایی هستند که طعم لذت‌های درونی و عشق آن‌ها را سیراب می‌کرده است.

در این پژوهش که توسط سید کاظم علوی‌پناه گروه سنجش از دور دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران و جعفر جعفرزاده گروه سنجش از دور دانشکده جغرافیا دانشگاه تبریز انجام شده نشان می‌دهد، برخی عملکردهای طبیعت و موجودات زنده‌ای که در دامن طبیعت تکامل یافته‌اند، به عنوان الگویی در این بحث مورد بررسی قرار گرفته است. برای این کار عملکرد بسیاری از موجودات نه فقط موجودات زنده، بلکه موجوداتی غیر زنده مانند ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا در مقابله با موجودات زنده می‌تواند مبنایی برای ارائه الگوهایی جدید و تعریف الگوریتم‌های علمی و فناورانه آینده باشد.

پژوهشگران می‌گویند، حل یک مشکل به صورت انتزاعی و بدون در نظر گرفتن دیگر پارامترهای زیستی اگر در همان مورد هم موفقیت‌آمیز باشد، خود سرچشمه مشکلات دیگری می‌شود. از این رو تمامی پژوهشگران، سیاستمداران و برنامه‌ریزان باید بدانند در مواردی که با حیات و تکامل سر و کار دارند؛ چه طبیعت باشد و چه اجتماع، باید رفتارشان مانند رفتار یک پزشک با بدن و اندامگان (ارگانیسم) زنده باشد. پس باید هم طبیعت و هم انسان را بهتر بشناسند تا بتوانند تصمیم‌های مناسب و پژوهش پایه در راستای شناخت جامعه و منافع دراز مدت کشورها و جهان بگیرند تا بالاترین بهره‌وری در حل مشکلات به دست آید.

حل مشکلات در کوتاه مدت به قیمت نادیده گرفتن مصالح دراز مدت خود منشأ مشکلات بزرگتری خواهد شد. اما چه کسانی شایستگی ارائه راه‌حل‌های پایدار و بنیادین را دارند؟ یکی از این دو راهی‌ها که ابتدا به آن می‌پردازیم دو راهی خیلی دور خیلی نزدیک است. کار متخصصان سنجش از دور، برای گزینش دور یا نزدیک دشوارتر از بسیاری دیگر از متخصصان است. برای گزینش دور یا نزدیک پرسش‌های بسیاری به ذهن خطور می‌کند؛ چنانکه برخی افراد که بیشتر نزدیکی را تجربه کرده و از دور، دوری کرده‌اند.

اگرچه ممکن است تعجب‌آور باشد که بخش‌هایی از کد ژنتیکی انسان از ویروس‌ها ناشی می‌شوند، در واقع شایع‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید، بررسی منتشر شده در نشریه سل در سال ۲۰۱۶  نشان داد که بین ۴۰ تا ۸۰ درصد از ژنوم انسان از برخی تهاجم ویروس‌های قدیمی به وجود آمده است. نشریه لایو گزارش داده بود، ویروسی که انگل ژنتیکی است. این کد ژنتیکی خود را به سلول‌های میزبان خود تزریق می‌کند و آن‌ها را ربوده و به اهداف خود تبدیل می‌کند اما مقالات جدیدی که قدم فراتر می‌گذارد.

محققان گفتند که ویروس باستان نه تنها در سلول‌های مغز انسان و حیوان بسیار فعال است، بلکه به نظر می‌رسد چگونگی عملکرد آن‌ها در فرآیندهای فکری بسیار مهم است، زیرا ما می‌دانیم که آن‌ها احتمالا هرگز بدون آن به وجود نمی‌آیند. ویروس نمی‌تواند از مواد ژنتیکی خود استفاده کند و فقط با کمک سایر مواد ژنتیکی تولید مثل می‌کند. در نتیجه، نمی‌توان آن را به عنوان چیزی که یک موجود زنده است طبقه‌بندی کرد. زنده نیست و کاملا به یک ارگانیسم دیگر وابسته است، زیرا برای عملکرد و تولید مثل همیشه به سلول زنده احتیاج دارد.

برخی از کارشناسان معتقدند که تغییرات آب و هوایی به همراه سایر اختلالات محیطی می‌توانند به پیشرفت بیماری‌های کاملا جدید مانند ویروس کرونا-۱۹ کمک کنند. پاسخ به آن از بسیاری جهات، درخواستی است که مردم به انجام کار صحیح بپردازند. با توجه به نقش ویروس کرونا-۱۹ و بیماری‌های گسترده‌ای که در جهان به وجود آورد جای آن دارد که اولا این ویروس و اثر مثبت آن بر هوشمندی و عملکردش در قالب الگوریتم‌های ریاضی می‌تواند سودمند باشد.

شاید اگر شناخت بیشتری نسبت به ویروس‌ها حاصل بشود و الگوهای آسیب رسانه آن‌ها شبیه‌سازی شود راحت‌تر می‌توان به مبارزه با آن‌ها پرداخت. در واقع باید از دشمن ستاند و بخشید به دوست. رشته‌ها نقاط مشترک زیادی با هم دارند، اما در مواردی هم از یکدیگر بی‌خبرند. رشته‌های بین‌رشته‌ای می‌توانند این خلأها را پر کنند. بایسته است با نگاهی تازه علم، ادبیات و هنر را با هم ترکیب کرده تا رشته‌هایی نو با ماهیت بین‌رشته‌ای و ارتباط دهنده بین این تخصص‌ها ایجاد شود.

خلأها نه تنها در علوم بلکه در هنر، فرهنگ و ادب هم وجود دارند و رشته‌های بین‌رشته‌ای باید این خلأها را از لحاظ ادبی و علمی برطرف کنند. با بررسی موارد هنری، علمی و ادبی در می‌یابیم این شاخه‌ها نمی‌توانند جای یکدیگر را بگیرند اما می‌توانند مکمل هم باشند تا فرآیند خروجی بهتری حاصل شود. برای نمونه می‌توان از هنر و ادبیات برای تلطیف علم و مفاهیم آن و در نتیجه ایجاد فهم و درک بهتر از آن استفاده کرد.

براساس این پژوهش، هدف رشته‌های بین‌رشته‌ای جلوگیری از واگرایی تخصص‌ها و تلاش در جهت همگرا کردن آن‌هاست تا در یک راستا قرار گیرند. امید است با ایجاد رشته‌های بین‌رشته‌ای با تلفیق هنر، ادب و علم همگرایی بیشتری در مطالعات داشته باشیم که در نهایت از تخصص‌ها به طور بهینه در زندگی بهرمند شویم. این ویروس ما را وارد عصر جدیدی کرد که اگر آن را عصر کرونا بنامیم و از این ویروس سپاسگزاری کنیم خالی از لطف هم نباشد.

بس که صاحبان قدرت و ثروت به مردم سرزمین‌شان بی‌توجهی کردند یا اینکه جز به خودشان به چیز دیگری فکر نکردند، مردم از برخی شرایطی که کرونا برایشان فراهم کرد سپاسگزاری‌ها کردند! اگر هم برخی حاکمان شرایط رفاهی خوبی برای مردم‌شان فراهم کردند خود مردم متوجه نشدند که در چه ناز و نعمتی هستند.

این مردم قدر آزادی‌هایی مانند رفت و آمدها و دید و بازدیدها و… را نفهمیدند زیرا همه چیزها برای‌شان عادی شده بود. دیگر برخی لذت‌ها را درک نمی‌کردند و برای برخی چیزهای مهم وقت نمی‌گذاشتند. دچار توهم بودند و می‌خواستند سر از کرات دیگر در بیاورند در حالی که هنوز کره خاکی خودشان را نشناخته بودند. این ویروس سال‌های سال در بین مردم بود ولی کسی از آن سراغی نگرفت تا خودش به سراغ ما آمد.

این فقط خورشید و فلک نیست که در تکامل هستند بلکه ویروس هم در همان کار است. تا جهان باقی است نه این دست از سیر و سلوک بر می‌دارد نه آن، حتی وقتی بشر دارویی برای معالجه این ویروس یا پیشگیری از آن ویروس کشف کند همین ویروس غیر زنده هم به صورت دیگری ظهور می‌کند. اگر بیماری کهنه شد بیماری نوظهور دیگری پیدا می‌شود. تصور نکنیم که تکامل آن‌ها مغایر با تکامل انسان است.

این پژوهش در نشریه نشاء علم منتشر شده است.

منبع: روابط عمومی هسته پژوهشی کوشا

پلتفرم نوآوری باز کوشا از شما دعوت می کند تا در مسابقات فناوری و نوآوری ما شرکت نمایید.